2. medî aryanên berî tên nas kirin ku hezar sala berî zayînê, li rex deryayê xezer (kaspî, mazenderan) bi rojavaya asya koç kirine. di pirtûka pîroz a avestayê de hatiye ku ew diyar mîna bihuştê ye.



med, navê bereke dîrokî û desthilatdariya wan e. mediyan li xaka ku kurdistan, îran û parçeyek ji anatolî û mezopotamyayê desthilatî kirine.



di demên kevn de ji rojhilat, başûrê kurdistan û başûrê azerbaycanê re meda piçûk û ji çiyayê zagrosê û cihên wê ye din re jî meda mezin dihate gotin. paytextê med bajêrê ekbatana bû.



mediyan kari ku, yekemîn împeratoriya heri mezin a dema xwe ya îraniya damezirînin, berî ku kûruşê mezin împeratoriya îraniya bi têkeliya mediyan û persiyan damezirîtên. rola medan ji ber wê yekê girîng e, ku sebeba desthilatiya îraniyan ser rojavayê asya bûn.