1. Li gor dîroknivîsê Yewnanî herodot, Medan yeketiyek padîşahî di bin serweriya kesê bi navê diyako ava kirîbûn. Hindik dîrokzanên nûjen dêbêjin ku, di lewhayên ku tê gotin serwerê Diyako ew bi xwe Deyaûkû ye. Di êrişekî de Sargonê duyem wî esîr digre û sergomê Hamatê dike. Le belê zêdeyî kesên zana bawer dikin ku, padîşahên Medan di dema hewxşter di bin serwerekî taybet de dest bi avakirna yeketiya xwe kirine. Her çi be jî, wekî serwerên Kenaniyan bûn, carcaran di bin destûra padîşahekî ceng dikirin, le belê ew dîsa jî ta hedekî serbixwe û azad bûn.

2. medî aryanên berî tên nas kirin ku hezar sala berî zayînê, li rex deryayê xezer (kaspî, mazenderan) bi rojavaya asya koç kirine. di pirtûka pîroz a avestayê de hatiye ku ew diyar mîna bihuştê ye.



med, navê bereke dîrokî û desthilatdariya wan e. mediyan li xaka ku kurdistan, îran û parçeyek ji anatolî û mezopotamyayê desthilatî kirine.



di demên kevn de ji rojhilat, başûrê kurdistan û başûrê azerbaycanê re meda piçûk û ji çiyayê zagrosê û cihên wê ye din re jî meda mezin dihate gotin. paytextê med bajêrê ekbatana bû.



mediyan kari ku, yekemîn împeratoriya heri mezin a dema xwe ya îraniya damezirînin, berî ku kûruşê mezin împeratoriya îraniya bi têkeliya mediyan û persiyan damezirîtên. rola medan ji ber wê yekê girîng e, ku sebeba desthilatiya îraniyan ser rojavayê asya bûn.