1. Xanedaniya Han a ku piştî desthilatdariya zordar a Xanedaniya Qîn (221-206 BZ) Çîn azad kir, di salên 130'î yên PZ de her ku diçe xirabtir bûye. Sedema bingehîn a ku ji hêla dîroknasên paşerojê yên çînî ve hatî dayîn, pêşveçûna rola xweyên qesrê di hukûmeta çînî de bû. Eunuchs di eslê xwe de ne bêtir ji nobedarên haremê bûn ku ji bo ewlekarî û paqijiya zayendî ya gelek hevjînên împaratorê Chineseînî hatine hilbijartin, lê nêzikbûna wan ji împarator re û gihîştina amadehiya entrîgên qesrê wan ji esilzadeyê re kir malzemeyên hêja. Eunuchs dikaribû û di bilindkirina hin endamên esilzade û derxistina yên din de rolek girîng bilîzin. Wekî din, wan ji împarator re wekî tamponek di navbera wî û aliyên cihê yên ku li berjewendiya wî digerin de xizmet kirin.

Di salên 130-an PZ de, eunuchs bûn hêza rastîn a li pişt text, hukûmetê manîpule dikirin û ajandayên xwe yên cihêreng ferz dikirin. Meqamên hukûmetê êdî dikaribûn ji xwezayan bikirin û ji hêla cûrbecûr xizmên nelayiq ên çîna jorîn ên ku dikaribûn bihayê bidin dagirtin. Burokrasiya Xanî ya ku yekcar bi bandor bû, ji ber ku her ku diçe zêdetir endamên çîna jor, bêyî perwerdehiya dewletê, kargeh tije dikin, meaş distînin, û erkên xwe îhmal dikin.

Di sala 142 PZ de, tevgerek gundî ya ku bi navê Serhildana Pênc Rice tê zanîn ji hêla dîtbarek Taoîst bi navê Zhang Daoling ve hate destpêkirin, ku di bingeh de ragihand ku ew û mezheba wî ji Chinaîna Imperatorî vediqetin da ku dewleta xwe ava bikin ku ew dikarin çêtir xwe lê xwedî bikin. Hanên ku ji ramana Taoîst hez dikirin, dixuye ku hindik li ser Zhang û şagirtên wî dihizirin û hêj hindiktir bala xwe dayê, ji ber ku heya sala 215 PZ li ser wan tiştek nehat kirin, û hingê jî ne Han bû ku herêm ji nû ve anî ser rêzê, lê Cao Cao, ku di vê yekê de rojeva xwe dişopand.

Dibe ku ji ber serkeftina nisbî ya vê tevgera serhildêr ve were teşwîq kirin, dermankerek Taoîst bi navê Zhang Jue di sala 184 PZ de serhildana xwe da destpêkirin, Serhildana Tûrbana Zer, ku zû xeyala gel girt û bi lez li seranserê welêt belav bû. Zhang Han wekî arîstokratên xweperest û xweperest ên ku Fermana Bihuştê ya ku mafê wan ê serweriyê hebû winda kir, şermezar kir. Ji Xanedaniya Zhou (1046–256 BZ) vedigere, Destûra Bihuştê peymanek giyanî bû di navbera xanedana serdest û xwedayan de ku xanedaniyek rewa kir û lênihêrîna xanedana serdest ji mirovan re saz kir. Zhang diyar kir ku gel êş kişand dema ku esilzade ji bo alîkariya wan tiştek nekir.

Zhang tevgera xwe li ser prensîba jiazhi ("nirx"), nirxa bingehîn, xwerû ya takekesî û, di encamê de, kiryarên wî kesan sekinî. Her mirovek, çi çîna civakî û çi jî beşdariya di civakê de, xwedî nirxek Xwedayî bû, û ev yek ji hêla karbidestên hukûmetê ve hate paşguh kirin, ku çavkaniyan xerc kirin, dem û enerjiyê winda kirin, û li pey berjewendiyên xwe yên biçûk li ser hesabê gelê ku diviyabû xizmeta wan bikin. .

Serhildana Tûrbana Zer (ji ber ku serhildêran bi kepçeyên zer li xwe kirine, ku axê sembolîze dike) tê binavkirin, di demek kin de li seranserê Chinaînê bû xwediyê dorhêlên çalak, û Zhang ji bo pevçûna ku wî dizanibû ku dê gava ku Han hilbijart ku tevbigere dê biçe gundiyan. Ne hewce bû ku ew dirêj li bendê bimîne ji ber ku Xan nedixwest dev ji provokasyonek weha berde, wekî Serhildana Pênc Pîkan.

Rabûna Lordên Şervan:
Qeyser Lingdi (168–189 PZ) polîtîkayên pêşiyên xwe yên bilindkirina parêzgarên herêmê li cihên leşkerî domandibû da ku sînoran li hember êrişên koçer Xianbei û Xiongnu biparêze, û ji ber vê yekê gelek ji baştirîn generalên wî ji paytextê dûr bûn. Lingdi generalên xwe Huangfu Song (m. AD ​​195), Lu Zhi (m. PZ 192), û Zhu Jun (m. PZ 194) şand dijî serhildêran, lê gava ku navçeyek hate bindest kirin, yekî din li cîhek din rabû.

Karbidestekî dadgehê bi navê Liu Yan (m. PZ 194) (ku di heman demê de parêzgarê herêmê bû) pêşniyar kir ku împarator karbidestên parêzgeh û herêmî bihêz bike bi derxistina wan ji fermanên împaratorî, û bihêle ku ew serhildanê di warên xwe de wekî ku çêtirîn dibînin bi rê ve bibin. Bi kirina vê yekê, Lingdi ê teşwîq bikira ku di hundurê padîşahiya xwe de çend dewletên otonom werin damezrandin, lê ji ber nexwaziya planek çêtir, wî qebûl kir. Yek ji van karbidestên herêmê Cao Cao bû, ku azadiya nû desteser kir û di nav salekê de serhildan tepisand. Zhang Jue an di şer de hate kuştin an jî hate darve kirin, û serhildan di dawiya 184 PZ de hate tepisandin.

Waliyên herêmî yên din jî hêza xwe ya nû nîşan dan, naha bûne serokên şer û piştî ku serhildan hat tepisandin, wan dest bi rêvebirina parêzgehên xwe kirin wekî ku dixwestin û bêyî ku guh bidin siyaseta împarator an dadgehan doza xakê bikin. Lingdi di sala 189 PZ de mir û text ji kurê xwe Liu Bian re hişt, ku wê demê 12 salî bû û bû Împerator Shao of Han. Lêbelê, Liu ji bo hukumdariyê pir ciwan bû, ji ber vê yekê padîşah - mamê wî He Jin - li şûna wî hate tayîn kirin. Lê belê, eunuchs xwest ku kontrola împaratorê nû û plana kuştina He Jin; Di heman demê de, He Jin xeber ji şerkerên derve Dong Zhuo (m. 192 PZ) û Yuan Shao (m. 202 PZ) re şand ku werin Luoyang û alîkariya wî bikin ku xwe ji eunuchs xilas bike.

Eunuchs plana He keşf kirin û ew kuştin, lê vê yekê ji wan re hindik feyde kir ji ber ku Yuan Shao ew hemî serjê kirin dema ku ew gihîşt bajêr û dît ku He Jin mirî ye. Dema ku xwecih û alîgirên wan dihatin qetilkirin, împaratorê ciwan, birayê wî Liu Xie û malbatên wan ji bajêr reviyan û ber bi Chang'an ve çûn, dema ku ew ji hêla Dong Zhuo ve, ku ber bi Luoyang ve diçû, hatin girtin. Dong împarator û derdora wî girt û xwe hêza herî bilind ragihand, niha mohra împaratoriyê digire.

Tifaq û Pevçûn:
Serdarên şer ên din, di nav de Cao Cao, îtîraz kirin û hevalbendiyek ku bi navê Koalîsyona Guandong tê zanîn da ku Dong hilweşîne (dora 190-192 PZ). 26 serokên şer Luoyang bi artêşên xwe ve dorpêç kirin, lê Dong reviya, bajar şewitand, û gel, di nav de împarator, ber bi Chang'an a kelehî ve ajot. Dema ku serwerên şer îdîa kir ku ew ji bo vegerandina Xanedaniya Han û ji bo rizgarkirina împarator şer dikin, Dong îdîa kir ku împarator mêvanê wî ye û ne di xetereyê de ye. Dong bi rastî birayê piçûk ê împarator Liu Xie tercîh kir ku hukum bike, û Emperor Shao di sala 190 PZ de hate darve kirin, û Liu Xie bû Emperor Xian.

Serwerên şer hewl dan ku Dong hilweşînin, lê ew baş hate parastin. Ew di dawiyê de ji aliyê bawermend û pasewanê xwe, Lu Bu, hat kuştin, û piştî mirina wî, koalîsyon ji hev ket û ew ji hev ketin. Qeyser Xian li Chang'an di bin bandora şerkerê herî hêzdar yê wê demê de hate girtin, heya ku ew reviya û di sala 195 PZ de reviya bakur, di dawiyê de çû Cao Cao.

Cao Cao naha mifteya desthilatdariya rewa bi împarator û Mohra Imperial di nav sînorên xwe de girt. Ger Hevbendiyê bi rastî xema vegerandina Xan li ser desthilatdariyê dikir, ev demek bû ku wan dikaribû eşkere bikira û împarator xilas bikira an jî wî vegeranda ser desthilatdariyê. Di şûna wê de, Cao Cao û yên din têkoşîna xwe ya ji bo desthilatdariyê domandin, hevûdu kuştin û erd girtin, dema ku împarator di bin 'parastina' Cao Cao de ma û nekarî tiştek bike.

Cao Cao her dijberek têk bir û bi domdarî axa xwe berfireh kir heya ku wî tevahiya Deşta Chinaîna Bakur girt. Wî Yuan Shao, yek ji heval û rêhevalên xwe yên herî kevn, di Şerê Guandu de di sala 200 PZ de têk bir, serweriya xwe li ser deverên din xurt kir û artêşên xwe berfireh kir. Cao Cao di navbera salên 200-207 PZ de kampanyayên xwe berdewam kir, artêşek mezin ava kir û tenê ew bû ku li başûr pêşve biçe û van herêman girêbide da ku Chinaînê di bin desthilatdariya xwe de bike yek.

Zinarên Sor:
Cao Cao di dawiya havîna 208 PZ de bi artêşek (li gorî texmîna wî) dora 800,000 şervanan derket rê. Zanyarên îroyîn û tewra hemdemên Cao Cao dibêjin ku ev yek pir zêde ye û ku dibe ku hejmara wî nêzî 250,000 mêr bû, lê dîsa jî ev artêşek pir mezin bû, nemaze ku bihesibîne ku dijberên wî tenê di navbera 10,000-50,000 zilaman de cîh digirin.

Armanca wî ya yekem ew bû ku bajarê benderê Jiangling li ser Çemê Yangtze bigire; Bi vî rengî, Cao Cao dê bikaribe bazirganiyê kontrol bike û bilez leşkeran bişîne başûr. Gava ku ew ber bi Jiangling ve diçû, wî tu berxwedanek nedît, lê wî dizanibû ku şerxwazên din li benda wî ne dema ku ew gihîşt bajêr.

Dema ku Cao Cao di meşê de bû, ew ji hêla mezin Guan Gong (ku wekî Guandi jî tê zanîn), xwedayê şer û parastinê, ku ji hêla Liu Bei yê Han û Sun Quan ê Wu ve tê rêvebirin, dijberî bû, lê bi jêhatîbûna xwe ya şer û rûmeta şexsî ku paşê ew wek Guan Gong (ku bi navê Guandi jî tê zanîn), xwedayê şer û parastinê, hat îlahkirin. Hevbendiyeke nû hat avakirin, di nav wan de gelek generalên girîng, wek Yu (m. 220 PZ) û stratejîstê zîrek. Zhou Yu (m. 210 PZ). Guan Yu berpirsiyarê derbasbûna çemê leşkeran bû dema ku Liu Bei, ku wî jê re xizmet dikir, ji hêla bejahî ve pêşve çû.

Pevçûna yekem dema ku Cao Cao êrîşî leşkerên Liu Bei kir û belav kir, û Guan Yu leşker rizgar kirin û ew anîn jêr çem. Cao Cao îhtîmal e ku di vê nuqteyê de bi ser bikeve, lê zilamên wî ji meşa dirêj westiyayî û bêaqil bûn ji ber ku ew ji avhewa û eraziyê başûr aciz bûn, û gelek nexweş bûn. Guan Yu bi hêsanî dikaribû leşkerên Liu Bei xilas bike, di heman demê de Cao Cao di paşerojê de îsbat kiribû ku ew stratejiyek pir baş e ku ji bo her bûyerê plansaz bike û qet nehêle ku ew bibe.

Di nav gelek pirsgirêkên ku kampanyaya başûr jê re peyda kir, veguhestina hêzên bejayî bi avê bû. Cao Cao bi saya serketinên xwe yên berê hejmareke girîng a keştiyan bi dest xistibû, û wî plan kir ku wan bikar bîne da ku başûrê li ser çemê Yangtze kontrol bike. Zilamên wî, yên ku bi şerê bejayî re fêr bûn, behrê bûn, û dibe ku li hember vê yekê, Cao Cao qeyikên xwe bi hev ve girêdabû da ku rê li ber hejandinê bigire, ji ber vê yekê fîlo di şûna qeyikên cihêreng ên ku bikarin manevrayê bikin, bû bloka gemiyan.

Piştî ku artêşa xwe li perava başûrê Yangtze bi cih kir, Cao Cao keleha xwe ya herikîn li nêzê xwe girêda, yek ji generalên xwe yên koalîsyonê, Huang Gai (m. PZ 210), teşwîq kir ku planek têk bibe Cao Cao. Huang Gai, fermandarê beşa ku gelek keştî di destê wî de ne, bi Cao Cao re têkilî danî û got ku ew dixwaze veqete û fîloya xwe bi xwe re bîne. Cao Cao bi kêfxweşî ev pêşniyar qebûl kir û li benda hatina wî ma. Dûv re Huang Gai qeyikan bi materyalên şewat û rûn tije kir û ekîbeke îskeletê ew bi keştiyê daxist çem. Gava ku ew di nîvê rê de bûn, deryavan agir berda û berê xwe dan qeyikên piçûktir ji ber ku ba ew bi domdarî pêş ve dikişand. Keştî pir bi lez dihatin û pir nêzîk bûn ku Cao Cao tiştekî bike ku wan rawestîne, û ew li fîloya wî ketin û agir pêxistin.

Gava ku keştî di nav agir de dişewitin, Zhou Yu bi hêzek bejahî êrîşî kampa Cao Cao kir, zilamên Cao kuştin û belav kirin. Cao Cao fêhm kir ku roj bi tevahî winda bûye û gazî vekişînek giştî ber bi bakur kir, digel hêzên Zhou Yu, Liu Bei û Sun Quan li dû wan. Rêya ku artêş paşvekişiya diviya bû bigirta, Rêya Huarong, rêyek qelpî bû, ku hêdî hêdî pêşkeftin çêdikir, û gelek leşker nexweş bûn, bi îhtîmaleke mezin bê moral bûn, û dema ku li bakur paşde vedikişiyan zêdetir mirin ji Şerê kurt ên Kevirên Sor.

Dema ku Cao Cao vegeriya Wei, wî têkçûna xwe pejirand, xwe padîşahê axa xwe ragihand û Padîşahiya Cao Wei damezrand. Liu Bei li başûr jî heman tişt kir, Padîşahiya Shu Han ava kir, û Sun Quan jî bi Padîşahiya Wu ya Rojhilat re heman tişt kir. Çîn naha bû sê parçe - heyama ku wekî Serdema Sê Padîşahiyan tê zanîn - ku her hukumdarek îdia dikir ku emrê Bihuştê ye ku li seranserê Chinaînê hukum bike, lê her yekê hêza wan tune ku du yên din bindest bike.

Xanedaniya Han ji hêla teknîkî ve hîn jî li Chinaînê hukum dikir ji ber ku Qeyser Xian hîn jî li dadgeha Cao Cao dijiya. Dema ku Cao Cao di sala 220 PZ de mir, kurê wî Cao Pi împarator neçar kir ku dev jê berde û Xanedaniya Wei (221-265 PZ); Ev yek di dewletên din ên Shu Han û Wu yên Rojhilatî de hate xuyang kirin, ku her yek ji wan xwe mîrasgirên rewa yên Han dihesiband, û Liu Bei û Sun Quan xwe împerator îlan kirin. Çîn dê li ser van xetan dabeş bibe heya ku di sala 280 PZ de ji hêla Xanedaniya Jin ve were yek kirin.