1. seretayî, wehşî, paşdemayî, prîmîtîf û hwd.

di destpêkê de ji aliyê koleksiyonerên etnografyayê ve (=geştyar/gerryar, misyoner, bazirgan, konsolos û hwd) ji bo kes an gelên din ên ne rojavayî, bi taybetî bo gelên afrîkayî hatiye bikaranîn. li vir krîtera wan bêguman gelê wan in, ên ku pêş de çûne, şaristaniyeke tevlihev û hêzdar afirandine, dev ji xurafeyan ber dane, hema hema hiqûqekî laîk ava kirine, hêza zanistiye pîroz kirine/dikin û hwd. heke miletekî/qewmekî din van krîteran di hundurê xwe de nehewîne, kêm an zêde ew dibe hoveber,

kurd di destpêka komarê de, di hema hemû komaran de wekî hoveber hatiye dîtin û wiha hatiye lansekirin. nûçeyeke the new york times tê bîra min: dema komkujiya dêrsîmê dihate meşandin, nûçeyeke hatiye weşandin û nûçegihan tê de gotiye, hêzên dewletê ya pêşverû, bi hoveberan re şer dike ku ew hoveberan dijberiya îdealên pêşverûyê dikin.

helbet bi taybetî piştî şerê cîhanê yê duyemîn qediya, di mirovnasîyê de wekî têgih peyvên nijad, hoveber, şareza, şaristanî, paşdemayî, pêşdeçûyî hwd hatiye nîqaşkirin û hemû nasnameyên wan ên zanistî yên tije xelet, hatiye betalkirin. pirsa ewil jî ev bûye: ma kî li gorî kî hoveber e yan jî şareza ye û kî dikare biryara vê tiştê bide?