1. Têgeha spîritualîzm an jî bi kurdî em dikarin jê re bibêjin jiyana paşîn, gyanparêzî û 'alema wêde ji peyva latînî "spiritus" ku tê wateya "giyan" û "giyanparêziyê" hatiye wergirtin. niha, di warên olî, mîstîkî û felsefî de gelek kes ji xwe re dibêjin spîritualîst. lê di hêla prensîp, dîtin û têgehan de cudahiyên girîng di navbera wan de hene. Xala hevbeş a sereke di navbera wan de ev e ku ew hebûna giyanê qebûl dikin. lê hin ji wan qebûl nakin ku giyan orjînal û xweser e, hin ji wan li dijî wê ne ku giyan di pêşkeftinek domdar de ye, hin ji wan jî qebûl dikin ku giyan bi domdarî ji nû ve zindî dibe.


Li gorî ramanên spîritualîstan, dema mirov dimire tenê fonksîyonên laşên mirov dimirin, gyan namire. Her çiqas gyan ji dinyayê bidûr bikeve jî ruh bi temamî namire. heta wisa bawer dikin ku, ji aliyê hin navgînan ve dikarin perçeyek giyanê ku xwediyê mirovekî mirî re bipeyivîn. Hin derûnnas û parapsîkolog îdîa dikin ku ew dikarin di rewşa transê de an jî di rewşa di xew de meşînî de bi miriyan re bikevin têkiliyê. bi wan giyan li gor mirovên sax xwedî hêzek mezin e. wisa bawer dikin ku Bi xêra vê hêzê, giyan û mirî carinan ji pêşeroj an jî paşerojê xeberan tînin. Hin derûnnasên li ser bingeha vê baweriyê hewl didin xwe vexwînin gyanan û bi rêbaza gazîkirina giyanan vê tevgerê pêk bînin.