1. ango alşîmî ango alchemy
ne zanistî ye. têgehek e an jî karek e. di sîmyayê de du armanc hene: ji elementên din çêkirina zêr û çêkirina îksîra nemirî/ebediyetê. li gor hin çavkaniyan tenê armancek wê heye ji ber ku mebesta çêkirina zêr jî ji bo nemiriyê ye. çimkî zêr weke elementa herî saf tê zanîn û ku mirov hemû alavên xwe ji zêr çêke, wê çaxê wê tu zirarê ji alavan nebîne û bi vî awayî dê nemiriyê bi dest bixe.
sîmya cara ewil li mezopotamyayê derketiye holê. paşê yewnanîstan, paytextên dewletên îslamê û di sedsala 17. de jî li ewropayê.
li gorî sîmyageran xweza ji 4 elementan pêk tê: hewa, ax, av û agir. mottoya wê "yek hemû ye, hemû jî yek e. ev jî dibe rastî ango xweza ango cîhan ango feza ango xweda!" ye.
li gorî hin çavkaniyan newton û robert boyle jî sîmyager bûn. ji sîmyageran re digotin dîn, beredayî..
mijara anîmeya fullmetal alchemistê sîmya ye. piştî ku min ev anîme temaşe kir min go ka ez mijara wê vekim. dewama wê ji we re dihêlim..

2. sîmya jî kîmya jî peyvên aramî ne û wateya wan, efsûn û sêhr e.

3. Bi Tirkî jê ra dibêjin alşîmî

4. ewliya çelebî di seyahatnameya xwe de behsa simyagerekî kurd ê bi navê moñla mehammed (mela mihemed) kiriye:

manzara-i ibret nümâ ve mine'l-garâ'ib û acâ'ib san'atı ilm-i simya: mukaddemâ şehr-i bitlis'e alây-ı azim ile girerken esb-i lâğara süvâr olan moñla mehammed meydân-ı muhabbete yine ol kirli ve bezirli ve pelâs pelâs destârıyla ve hırka-i hezârpâre-i nemed peşminesiyle huzûr-i paşaya gelüp yüz du'âdan sonra kürd lehcesiyle “meni bu siyaset meydâna ne çağırmışsuz. ziyâfet meydânına çağırmışsuz kim pelâs pelâs esbâbı vardır, dersüz. şimdi menden ma'rifet istersiz" deyü gazabâne niçe kelimâi-ı zebân-dırazlıklar edüp eydür: "hayya ale'ssalâ, hân ocağı dâ'im ola, melek ahmed hân kâ'im ola, rûh-ı fisagores-i tevhidî ve ebû alî sinâ ve bürâder-i cân-berâberi ebû 'l-hâris ervâhları şâd ola." deyüp meydân-ı muhabbete bir çuval koyup pehlivân ve nökerün yârdihleri dâ'ire ve kudüme el urdular. hemân moñla mehammed el kaldırup eydür: "eyâ huzzârân yârân-ı ihvânân! bilin, âgâh olun! eğer katı yürekli merd-i hudâ kişiler iseniz benim temâşâma sâbit-kadem olun. ve illâ bir kadem-i mukaddem taşra çıhmağa tekaddüm edin." deyü hemân anadan doğma uryân olup şallak û mellak bu meydânda bir hayli deverân etdi. ba'dehü mezkür çuvalının yanına gelüp eydür: "cânım! hânum. ve melek ahmed be cânânum! huzûrunuzda kim böyle çılbah gezmemiz terk-i edepdür ammâ meni sâhib-i zeker ve sâhib-i dübür ve kubur sanırsuz. yok kişiler. eyle (zekerli değilem) cümle (yârâna) safâ-nazar!" deyip cümle huzzâr-ı meclisin huzûrlarına varup deverân etdi.

evliya çelebi, seyahatname: kitêba iv. (amadekar: yücel dağli - seyi̇t ali̇ kahraman) weşanên yapı kredi, îstanbûl 2000, 231a