1. Eqîda Îmanê, berhemek ji wan berhemên ehmedê xanî wî ya olî ye. ev berhemena wî, li ser Îmanê û aqil bi hev re disekine. Rêya biaqil, di îmanê re dide nîşandan.



Eqîda îmanê



Li bate muheqqeq bitin ev cewab

Diho gote min hatifê bê hîcab



Sa Ehmed senake bi qewlê sehîh

Li tewhîda Barî bi lefzê fesîh



Xwedê yêke bê hevrê û bê heval

Ne me’zulîye ne mirin ne zewal



Ne esl û ne fesl û ne da û ne bab

Heyîn wî heyîna wî nabit hîsab



Ji bo wî çunîn e, cîhat û mekan

Ne ma nend û misl û ne hemta nîşan



Li wîra nebûrîne weqt û zeman

Ne sal û ne mah û ne hîn û ne an



Ebed dê hebitin ezel her heye

Di dunya û ‘uqba Xwedayê me ye



Ewî afirandin em û cumle xelq

Nihin xeyrê wî qet çu xaliq bi heq



Resûlê di wî cumle heqqin temam

Xusûsen Mûhemmed ‘eleyhisselam



Ku ser defterê cumle ‘alem ew e

Nubuwwet xwe mektûb e xatem ew e



Xwedê afirandin ji bo wî felek

Ji bo xidmeta wî şihandin melek



Ku quran ji ‘erşan di gel wan hinar

Ji bo wî hebîbê xweyî bextiyar



Ji bal xwe bûraqek ji bo ra şihand

Lê zînek muresse’ ewî rûnihand



Bûraqê di gel refrefê dest bi dest

Bi emrê Xwedê ew birin pêşê dest



Di heft asîmanan ewî êwerand

Biqasî du qewsan vibal xwe gihand



Hilanî Xwedê perde rakir nîqab

Cemala Xwedê dît ewî bê hîcab



Du caran bi çehvan cemala wî dît

Li derrê melayên dibêjin nedît



Mebe bê sebeb munkerê “Qed rea”

Ji xelqê “Temarûn ‘ela ma yûra”



Eger tu bêjê li kû dî Xweda

Xwedê go linik “sidretul munteha”



Mûheqqeq bizan wî Xwedê dîtiye

We lêkin nizanit heqîqet çiye



Ji bo wî çunîn e nezîr û şebîh

Kesê wesfê kit dê çi bêjit bedîh



Sîfatê di seb’e ji bo Zul-Celal

Bizan heft in, ey ‘arifê pir kemal



Xweşî şîn û zanîn û vîn û kelam

Bihîstin digel dîtinê bûn temam



Qedîmin wekî zatî cumle sîfat

Ne ‘eynî di zatîne ne xeyrî zat



Xwedê nîn e cewher ne cizm û ‘ered

Ne kule ne be’d e, bizan bê xered



Eger bê guneh me mu’ezzeb bikit

Ji wîra heye me mueddeb dikit



Rewa ye bikit ew li xelqê meşaq

Bi qehra xwu teklîfa “ma la-yûtaq”



Erê key bi zulmê tekelluf dikit

Di mulkê xwe de ew teserruf dikit



Li me ferz e herçî ji bo wî bikêr

Ne ferz e li wî ya ji bom e bi xêr



Îrade diket ew bixeyr û şeran

Rida nîn e emma bi fê’la şeran



Bizan bende muxtarê fê’la xwe ye

Ne xaliq ne mecbûrê fê’la xwe ye



Muwafiq nebit qewl û niyet ‘emel

Li ba me dibêtin di îman xelel



Mirovê bi îman di dojê muqîm

Bizane ku namînitin ey hekîm



Musulman bi qetl û zinayê çunar

Ne kafir dibe ne muxeled dinar



Ji me’siyyetan lazime tewbe zû

Guneh nîn e tewbe nebêtin li dû



Ne me’ezûr e cahil ku ‘aqil bitin

Ji xaliq bi cehla xwe xafil bitin



Mirovê nezan bêt û nadan û sist

Dibêtin bi teqlîdê îman dirust



Di weqtê ‘ezabê Xwedê kit nizûl

Li ser kafiran nîn e îman qebûl



Ji ‘ezl û gunahan Nebî bûn berî

Ji bo qismê jin nîn e pêxemberî



Welîyyan keramet dikin jê zihûr

Dikin xerqê-‘adet gelek jê sidûr



Xwedê dê bibînin musulman bi çav

Wekî sahî bêtin heyîva tevav



Jibîr dê bikin nî’meta cennetê

Wekî dest bidin dewleta ruyetê



Betal e tenasux, muhal e hulûl

Meke ittîhada du tiştan qebûl



Eger tiştikî purr mucezza bikî

Qebûl nakit êdî mucezza bikî



Heyûla çunîn e, ’edîm e, ’edîm

Dinê kafire, ê dibêjit qedîm



Meke lec di Luqman û Iskenderî

Ji bo wan ne me’lûm e pêxemberî



Melaik şeyatîn û cinnan wucûd

Heye da nekê bûyînawan cuhûd



Wekî yêkin ev herdû bê şek temam

Dirizqiyyetêda helal û heram



Bibêjim te fedla sehabê resûl

Bican bike bawer bidil ke qebûl



Ebû bekrê Siddîqê yarê şefîq

Ew e saniyesneyn di xarê refîq



Ji ewwel di fedlê ser-amed ew e

Kerîm e û sahib keramet ew e



Li pêy wî bi heq ‘Umerê dîn-penah

Bi fethê diwî şa ne xwendkar û şah



Xîlafet kemer bû mecala wî best

Ji hukmê wî puşta muxalif şikest



Li pêy wîye ‘Usman bi heqqê hekîm

Di ‘ilmê ‘elîm û di hilmê helîm



Ji Kerrarî efdeltir e bê guman

Ev e î’tîqada me der heqqê wan



Di pêy wan ‘Elî sahibê zulfîqar

Suwarê li dildul şehê namîdar



Tefewwuq li ser yên di mayî heye

Bi me’na birayê resûlê me ye



Şefa’et dikin enbiya ewliya

Bi izna Xwedê bo kesê eşqiya



Di xeyb û hudûrê du’ayan eser

Dibêtin ji bora eya baxeber



Bi fê’lê diqenc da nekê minnetê

Bi fedla Xwedê di biçê cennetêv



Bihişt û cehennem hene vê demê

Fena nabin û naçine ‘edemê



Yeqîn dê bibêtin di yewma-qiyam

Hîsaba helalê ‘ezaba heram



Ji bo ehlê xêran necat û rîda

Ji bo ehlê şerran ‘îqab û ceza



Di qebrê dibêtin ji xelqê mirî

Sûala Nekîrî digel Munkerî



Di heşrê terazî û mîzan heye

Xerabî û qencî û kêşan heye



Sîrat ew pura purr bi xewf û xeter

Cemî’ê xelaiq dikin lê guzer



Cehennem dibinda û cennet li pêş

Li ser wê îlahî tu destêm bikêş



Weger ne, ezî mucrimê bed’emel

Dizanim ku dê bê te pêy min zelel



Bi zenb û qusûrê di min tu nekî

Di gel min bi ihsan û lutfa xwekê



Min û cumleyê ummeta Mustefa

Bibê cennetê tabi’ê Mustefa



Ehmedê Xanî

2. Helbesta (?) ku eḥmed Ḥîlmî el-qoẋî şerh kiriye. Wî, Şerha xwe bi tîpên erebî nivîsîye. cevdet karaman ji bo weşanxaneya banga heq guherandiye tîpên latînî û weşandiye.