1. qertafa dema bê wek ku tê zanîn "-bi" ye. bo nimûne: ez ê xwarinê bixwim.

lê belê gava em bala xwe didine zimanê axaftinê li gelek deverên kurmancîaxêv, ev qertaf pirrî caran nayê bikaranîn.

ez ê biçim seyranê = ez ê çim seyranê

tu yê çi bikî? = tê çi kî?

ji ber vê jî di stranên gelêrî û latînîzekirina berhemên klasîk de pirsgirêka weznê derdikeve holê.

2. (bnr: qertafa dema bê ne 'bi' ye, 'ê' ye)

3. qertafa dema bê wek kok 'ê' ye lê sê şêweyên wê hene:

-ê

-dê

-yê

lê her wiha dema hevokeke dema bê bêgotin bi qertafa xwe her wiha li gel wê qertafa raweya fermanî 'bi' jî tê bikaranîn. heke meriv formûla wê binivîse:

… ê … …bi…

yanî:

qertafa dema bê + bi pêveberê re qertafa raweya fermanî

mînak:

ez 'ê' sêvekî 'bi'xwim

roj wê bê

4. qertafa li herêma me 'ê' ye. ji pirtûkên kurdî hinek 'dê' jî ketiye nav dev û diranê min *

5. Gelek kes vê qertafê şaş bi kar tînin.

Ev qertaf hertim cuda tê nivîsandin. Mînak:



Rast

Ez ê herim malê.

Ez dê herim malê.



Şaş:

Ezê herim malê (gelek kes bi vî awayî bi kar tînin)

Ezdê herim malê*

6. qertafa ku eger em li gorî pênasîna qertafê biçin dê tune be lê ew tiştê di peyama jorê de hatiye gotin du an sê nav lê dibin: 1. pêşpirtika dema bê 2.pirtika dema bê 3. amraza dema bê. belkî navin din jî hebin lê bawer nakim qertaf yek ji wan be.

7. qertafa dema bê/paş bi se awayî tê bikaranin; ê/dê/wê. lê dibêm qey her sê jî ji hev peyda bûne.

8. amraz an pirtika ku di esilê xwe de ji peyva "divê" de peyda bûye, wek ku hûn dizanin, belkî nizanin jî- welhasil- divê ji vîn an viyanê tê û di farisî û ingilîzî de jî ew peyv ji bo dema bê dihê bikarhanîn.