1. heta sala 1000 ê hicretê di medresên kurdan erebî ders dihat dîtin. teremaxî, cara ewil bi zimanê kurmancî dersa medresan daye û pirtûkên gramera erebî bi kurmancî nivîsiye.

- http://www.kovarabir.com/eliye-teremaxi-u-ditinen-wi-yen-li-ser-reciken-rezimana-kurdi/

2. Eliyê Teremaxî ku li gundê Teremaxê yê Muks yê Wanê hatiye dunê, di şikesteka sedsalên 16 û 17an de jiyaye. Cara ewil, wî rêzimana erebî bi kurdiya kurmancî nivîsiye. Teremaxî di berhema xwe de beşeke musteqîl ji rêzimana kurdiya kurmancî re jî veqetendiye, her wiha rêzimana erebî, farisî û ya kurdiya kurmancî berawird kiriye. Lewre ew weke rêzimanzanê kurd ê yekem e ku bi kurdiya kurmancî li ser rêzimana erebî û kurdiya kurmancî rêzimanek nivisîye.

Destnivîsa Tesrîfa Teremaxî cara ewil di salên 1850yî de li Hekarî li ba melayekî hatiye dîtin. Mela Mahmûdê Bazîdî ew rûnûs kiriye û pêşgotinek li ser medreseyên kurdan û danerê berhemê jê re nivîsiye. Konsolosê Rûsyayê yê li Erzerûmê A. Jaba ew şandiye arşîva Akademiya Zanistiya Sovyet a li Lenîngradê. Marûf Xeznedar jî ji wir girtiye û di sala 1971ê de li Bexdayê, digel pêşgotinekê çap kiriye.

Berhem ji destpêkek û 31 beşan pêk hatiye û ji bo ehlê medreseyê yên ku nû dest bi xwendina erebî bikin hatiye amadekirin. Bi traskrîpekirin û rojanekirina zimanê Tesrifa Teremaxî û ji aliyê şêwe, ziman û rêzimanê ve dahurandina wê, palpiştiyeke girîng ji xebatên modern ên li ser rêzimana kurdiya kurmancî re ava bûye. Tesrîf, bi aliyên xwe yên dîrokî, di nav kitêbên dersê yên mufredata medreseyên Kurdistanê de, bûye xwedî ciyekî girîng.

çavkanî: TESRÎFA TEREMAXÎ (Metn û Lêkolîn Aydın ÜNEŞİ Teza Lîsansa Bilind, Zanîngeha Mardîn Artukluyê Enstîtûya Zimanên Zindî yên li Tirkiyeyê Şaxa Makezanista Ziman û Çanda Kurdî 2016)