1. li gorî nûçeyeke ekurdê, berî çend deh salan erebî bû lê ji ber otonomiyê, piştî salên 90î, êdî ji bo ciwanan bûye îngîlîzî. gelek ciwanên kurd, ji bo pirsa zimanê erebî, gotine qet nizanin an jî tenê piçekî fêhm dikin lê axaftinê nizanin û hwd. yanî di navbera ereb û kurdên îraqî de barîyer û benda zimên çêbûye.

ez qet neçûme başûr lê meraq dikim gelo bi rastî jî zimanê duyemîn ya xelkê başûr îngîlîzî ye an tirkî? an jî meyl li ser kîjan e?

http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2014/6/state8056.htm

2. îngîlîzî ye, li zanîngeha dîcleyê, li fakûlteya fen-edebiayatê, hefteyê du caran ji bo ku dersa taybet ya kurmancî didim çend mamosteyên beşa fîzîkî diçim.. 5-6 xwendekarên ji bo başûrê kurdistanê ji bo masterê têne vir, bi mamosteyan re û dema em liqayî hev têne bi min re bi îngîlîzî diaxin.. dido jê dihokÎ ne kurmanc in, û yek jê hewlêrî ye soran e, bêyî pirsigrêk em bi kurdÎ ji hev fêhm dikin, lê yên mayî soranên ji silêmanî û kerkûk û nizanim ji kû dera soranîstanê ne, ji xwe ji kurmanciya min fêhm nakin ez jî tu gûyî ji soraniya wan fêhm nakim.. û ya ecêb gelekî kêm bi erebî zanin..

3. lê çend sal dî muhtemelen tirkî wê cihê îngîlîzî bigire..

4. bi îhtîmalek mezin erebî ye. yanê ger bi gotina zimanê duyemîn, behsa zimanê piştî kurdî herî tê zanîn hatibe kirin, ev yek bi min erebî ye.

lê di nav ciwanan de îngîlîzî baş tê zanîn bi qasê ez dibînim. her sal xwendevanên beşa hemşîretiyê a li kurdistana başûr tên li nexweşxaneya zaningeha dîcleyê stajê bibînin. carekê min bi wan re axivî û tişta herî zêde jê gilîdar bûn ew bû ku digotin çima li vir not û tekstên we ne bi zimanê îngîlîzî ye. ji xwe kesên bikare bi wan têkiliyek baş dane hindik e li amedê. ne zimanê kurmancî baş tê zanîn ne jî îngîlîzî. rebenino hatine paytaxta kurdistanê, him bi kurdî him jî bi îngîlîzî dizanin lê hema bêje nedikarîn têkilî bi tu kesî re danin ..

6. tirkî ye.

heger ji ber tirkmenan hînî tirkmenî bikirana, ser çavan lê çima tirkiya tirkiyê hînî zarên kurd dikin?

ma tirkiye, amerîka ye ku dikeve xewna wan? îca ser risma ewil bi soranî nivîsîne: zimanê tirkî li her derê cîhanê!

Here lînkê
Here lînkê

7. Teqez tirkî ye.

Ez naxwazim dûv biavejim wan lê ji ber vê rewşê ji gelê Başûr gelek aciz im. Çend hevalên min ê başurî çêbûn lê yek jî ne hêja bûn. Hin ji wan malê bi tirkî xeber didan hin dawa keçikên tirka dikirin hin jî qala xweş bûna rêzefîlmên tirkan dikirin. Ji ber mijar li ser ziman e ez ê qala ziman bikim. Gelê Başûr her çiqas gelê Bakur rexne bike jî ji wan ne kêmtir in. Jixwe tiştên bakur jîyaye başûr jîyabûya niha tev başûrî dibûn ereb. Axir Mijara me ne ev e.

Malbatê soran ên ku di mala xwe de tirkî diaxivin ne hindik in. Tesîr û evîniya tirkan wan girtiye û di bandora wan de mane. Di vê rewşa xweş de ziman ji wan re şêrîn nayê ku fêrî kurmanji nabin. Jixwe kurmancî bala serokwezîrê wan jî nakişîne ev jî mijareke din e. Bi kurtasî Rewşa başûr her çiqas baş be ewqas jî xerab e.

Edît: nefret tuneye tenê piçek acizî heye.

9. heke go hebkî aqlê wan hebúya t'ya tirkî nedixistin deve xwe. ger weke go di mijarê da tê gotin zimanê başûriya yê duyem tirkî be, tiştekî go mirov bêjê nîn e. hemû tab, ked û xebat vala ye.

10. tirkî ye. Duh jinek ji min re nivîsî got: Tu dikarî malbateke Zaxoyî bi Kurdî fêrî tirkî bikî?
Min nelet lê anî û qebûl nekir. Tew kesek jî nîne, malbat bi giştî dixwazin mîratê. Min got ez nabim mezeya vê tirşikê.

11. îro di Twitterê de Tevlî odeyekê bûm. Hemû jî duhokî bûn. Tenê keçikek tirkî dizaniya, dimilekê me hat û keçik pê re tirkî peyivî. Dimilo got “Sen nerde yaşıyorsun? (Tu li kû dijî?)”

Keçikê got: Quzey iraq (bakurê îraqê)

welle ji me re hitlerek divê êdî.

12. çend xoş fesadî başuriyan deken;) ez başûrî me rast e kesên wisa hene, lê ez jî li vir ber xwe dikevim û dilê min jî aciz bûye ka çend westiyame heta wan bidim fêm kirin yên hez dikin dijminê we ye! lê siyaseta dagîrkaran û bandora wan bi ser nifşên nû bi taybetî heye û hukumeta başûrê Kurdistanê bi xwe li gel Tirkiyê dost e ka dibe mîlet jî çawa be? hikumet mîletê rezîl kirye siyaseta wan jî bi ser xelkê bi bandor e hezar carî mixabin lê dîsa jî em nabe biryar bidin li ser hemû kurdên vira jiber ku bi çend mirovên gêj ne wate ye ku hemû wisa nin bila em piştgiriyê bidin hev yên Kurdperwer,, û yên heyranê dijminê xwe ne wenda bikin bitaybetî niha li vir yên ku Kurdperwer in wenda ne yên ku tirk hez in xuya ne divê em Kurdperwer piştgiriyê bidin hev ji hemû aliyekî welat em biserkevin û em bi bandortir bin li ser wan siyaseta dijmin û xwefiroşan hilweşînin.

13. û ji bo zimanê duyem jî ez dibêjim Înglizî ye ne tirkî an erebî an tiştek wisa li vir dikarim bibêjim piranî Înglizî dizanin paşî zimanê şêrîna kurdî

14. Îngîlîzî û tirkî ye. Îngîlîzî normal e Lê Çima tirkî? Bandora rêzefîlmên tirkan gelek e. Sedemên din jî deriyê xabûr e ku hema bêje hemî cûreyên xwarinê li vir derbasî başûr dibe.

16. erê lo hetmen înglizî ye, ma kî dikare bêje tirkî ye? Navê canikê nanivîsim bes bizanin helbestvanekê ciwan a başûrî ye ku îsal weşanên avesta kitêbekê wê çap kir. (Bi kurmancîkirina osman mehmed)

ev wêne jî ji storyekê wê ya dawî, nimûneyek e. Here lînkê

17. xemginiyek mezin e ji bo min. Dema ku dibînim ciwanên me van tiştan temaşe dikin dilê min dişewite. van salên dawîn tirkî gelek belav bûye him li bal soranan him jî li bal Behdînan. çend roj berê hevala min a rojhilatî jî got li vir ev fîlm gelek belav in û gelek kurmanjên li vir dixwazin fêrî tirkî bibin.

18. başûr tam hatiye erebîzekirin. vê dawiyê gava çûm ji kurdî pitir min erebî bihîst. hetta îddia min e di demeke nêzîk de wê êdî partiyên iraqê dema hilbijartinên giştî li herêma kurdistanê wê dengên zêde werbigirin ji ber ku êdî nifûsa ereban û kurdan nêzîkî hev bûye. li başûr Parayı veren düdüğü çalar ango Bide exçe, here bexçe.

bi destên xwe demografiya kurdistanê guhertin. Here lînkê

19. Em dibêjin başûr başûr lê zimanê bakur ê yekemîn dibe Tirkî haya we jê heye?

20. çima? Here lînkê

21. (bnr: gelo xistina peykên televîzyonan ên li fezayê pêkan e?)

22. Parêzgarê Hewlêrê Omîd Xoşnav û şanda pê re çûne Amedê û serdana Rêxistina Parêzgeha Amedê ya Partiya DEMê kirine. Balkêş e ku di hevdîtinê de wergera tirkî hebûye jiber ku gelek ji endamên Dem'ê bi kurdî nizanin.

Em rexne dikin ku tirkî bûye zimanê duyemîn ê Başûriyan e, lê li aliyê din mixabin tirkî bûye zimanê me yê yekem. Kesek hebe me jî rexne bike.

23. divê meriv gû û rêxa çend kesan neke giştî û gelemperî. başûr qaşo serbixwe ye lê kurdî hîn nebûye serdest. heta jan dost jî îsal go li fûra kitêban a hewlêrê zimanê kurdî hatiye bêqîmetkirin û erebî dane pêş loma protesto kir.

sedsal e li bakur kurdî hatiye qirkirin, vê bîst salên dawiyê kesên zana yan hatin girtin yan jî mecbûr man çûn derve lê hinan dibêjin çima siyasetmedar nizanin xeber bidin. te xêr e?

îro li başûr di vê rewşa nîv-azad de jî erebî were xeberdan ewqas ne xem e lê tirkî bibe populer û qîmet were dayîn pir diçe zora min, heger xîreta bakuriyek hebe li hemberî vê qirêjiyê nayê nabêje li bakur jî tirkî bûye jehr û ketiye nava me.

24. Ez qet neçûme Başûr. Lê li derveyê welat gelek hevalên min ên Başûrî çebûn. Niha li Başûr rewş çawaye nizanim, lê Kurdên başûr ên li welatên din dijîn ji tirkî û erebî zêdetir bi îngilîzî re eleqedar dibin. Mînakî, komek WhatsApp-ê ya me hebû ku bi tevahî ji hevalên Başûrî pêk dihat. Xwendekar bûn. Ew bi piranî li wir bi îngilîzî hevûdu xeber tidan. Ev jî şaş e ku ew li şûna kurdî îngilîzî tercîh dikin, lê qeneh zimanê dagirkerên xwe tercîh nakin.

Werhasil, mijara zimên mijarek girîng e. Dive em hemû partiyên kurdan li ser wê meseleyê rexne bikin. Wek mînak birêz omer ku yek ji parlamenterên Partiya Dem'ê ye, pir baş piştgiriya zimanê kurdî dike. Rexne ji bo ku hemû kesên ku dê kurdan temsîl bikin bila zimanê kurdî hin bibin û weke birêz omer jê xwedî derkevin tiştek baş e.